เล่มนี้เป็นภาคจบของหนังสือ เรื่องธรรมขั้นเทพ ที่ผมได้เขียนมาเป็นภาคที่ 3 แล้ว ส่วนในเนื้อหาของเล่มนี้นั้น ก็จะเป็นบทที่เป็นภาคต่อจากเล่มที่ 1 และเล่มที่ 2 เนื้อหาจึงเป็นส่วนของภาคปฏิบัติเสียเป็นส่วนใหญ่ โดยเฉพาะหลักการปฏิบัติในวิชากรรมฐานทั้งสองภาคส่วน คือ 1. วิชาสมาธิกรรมฐาน 2. วิชาวิปัสสนากรรมฐาน ทั้งสองหลักการนี้มีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงในทุก ๆ มิติ ทุกขั้นตอนของการปฏิบัติ รวมถึงการพิจารณากำหนดจิต และอารมณ์ ก็มีความห่างไกลกันโดยสุดขั้ว แต่ก็มีผู้ปฏิบัติหลาย ๆ คนได้นำเอาทั้งสองวิชานี้มารวมกันเป็นหนึ่งเดียว แล้วนำไปเผยแพร่สั่งสอนกันไปในหลากหลายสำนัก จนเป็นเหตุให้เกิดความเข้าใจผิดกันไปต่าง ๆ นาน บางทีอาจเกินเลยไปจนถึงได้ไปเข้าเฝ้าพบพระพุทธเจ้ามาเมื่อตนเข้าสมาธิก็มี ก็ถือว่าอาการหนักมาก แต่ในส่วนหนังสือเล่มนี้ จะเป็นการอธิบายเนื้อความในด้านของกรรมฐานที่ถูกต้องตรงไปตรงมาตามเนื้อความของพระไตรปิฎกทุกประการ จึงมั่นใจได้ว่า เนื้อหาต่าง ๆ ทั้งวิชาสมาธิกรรมฐาน และวิปัสสนากรรมฐาน ไม่มีผิดเพี้ยน แม้แต่นิดเดียว ขอเพียงคุณผู้อ่านตั้งใจอ่านอย่างจริงจัง ก็จะพบความจริงดังที่ผมได้เขียนไว้ที่หน้าปกหนังสือเล่มนี้ไว้แล้วว่า “บทสรุปเพียงหนึ่งเดียวของปัญญาเจตสิก ก็คือ ต้องมีพระนิพพานเป็นอารมณ์เท่านั้น” ถ้าคุณผู้อ่านสังเกตเห็นก็จะพบใจความสำคัญสองประเด็นด้วยกันคือ 1. ปัญญาเจตสิก 2. มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ ทั้ง 2 ส่วนนี้มีความเกี่ยวข้องกันแบบลึกซึ้ง จนแยกกันไม่ออกเลยว่า อันไหน สิ่งไหนกันแน่ที่สำคัญกว่ากัน เพราะองค์ธรรมทั้ง 2 ส่วนนี้ คือเป้าหมายสูงสุดในคำสอนของศาสนาพุทธของเรา ถ้าขาดหลักการ 2 ส่วนนี้ไป ก็คงไม่ใช่ศาสนาพุทธอีกแล้ว แต่ประเด็นก็คือ แล้วอะไรล่ะ คือ “ปัญญาเจตสิก” แล้วอะไรคือ “มีพระนิพพานเป็นอารมณ์” ในหนังสือธรรมขั้นเทพภาค 3 นี้ มีคำตอบให้คุณผู้อ่านอย่างแน่นอน รวมถึงวิธีการปฏิบัติทั้ง สมาธิกรรมฐาน และวิปัสสนากรรมฐาน เพราะวิธีการที่ถูกต้องเท่านั้น ถึงจะนำพาไปสู่เป้าหมายที่ถูกต้องได้ ส่วนเป้าหมายที่ถูกต้องมีเพียงเป้าหมายเดียว คือ การลาออกจากระบบที่ชื่อว่า “วงจรปฏิจจสมุปบาท อิทัปปัจจยตา” นี้ต่างหากที่เป็นสิ่งที่มนุษย์ทุกคน ต้องแสวงหาไปเขียนใบลาออกจากการเวียนว่ายตายเกิด เพื่อเข้าสู่สภาวะพระนิพพาน นั่นเอง ขอขอบพระคุณครับ สมชาย เชิดกลาง ผู้เขียนและเรียบเรียง