นวนิยายเรื่องนี้ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อปี 1906 ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นถึงผลร้ายของการศึกษาแบบเก่าในเยอรมนี โดยผูกเนื้อหาเป็นเรื่องของนักเรียนหนุ่มผู้ปราดเปรื่องที่จิตวิญญาณถูกทำลายไปทีละน้อยๆ จากการกระทำของบุคคลทั้งหลายที่แวดล้อมเขา นับแต่บิดาผู้เคร่งครัด บรรดาครูผู้สอน รวมไปถึงพระประจำหมู่บ้านที่ต่างพากันวิตกห่วงใยในความสำเร็จของเด็กชายมากเสียจนลืมนึกถึงองค์ประกอบอื่นๆ ของชีวิต รายละเอียดต่างๆ ที่ค่อยๆ ก่อรูปขึ้นและก้าวไปเรื่อยๆ จนมาถึงจุดหนึ่งที่ลงเอยด้วยโศกนาฏกรรมของครอบครัวและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องซึ่งทั้งหมดนั้นผู้เขียนได้แสดงออกด้วยสำนวนภาษา และการพรรณนาที่ชวนอ่านชวนติดตาม โดยเฉพาะการสื่อความคิดของตัวเอกในเรื่องเทียบเคียงไปกับธรรมชาติของฤดูกาลที่หมุนเวียนเปลี่ยนไปสามารถทำให้ผู้อ่านเกิดสุนทรียภาพอย่างแท้จริง เป็นที่รู้กันในกลุ่มผู้ที่อ่านงานของเฮสเส ว่างานเขียนของเขาส่วนใหญ่แล้วได้รับอิทธิพลมาจากชีวประวัติของเขานั่นเอง งานที่กลั่นมาจากประสบการณ์ตรงของผู้เขียน จึงเป็นงานที่ใกล้ตัวผู้อ่านมากที่สุด ด้วยว่าปัญหาที่เฮสเสหรือตัวเอกของเรื่องประสบจะเป็นปัญหาในวัยเด็ก เรื่อยไปจนถึงวัยชรานั่นทีเดียว ดังนั้นสิ่งนี้นอกจากจะทำให้งานของเขาดูใกล้ตัวผู้อ่านแล้ว ยังเป็นงานที่ไม้ล้าสมัย แม้งานเขียนบางเรื่องจะผ่านกาลเวลามาร่วมศตวรรษแล้วก็ตาม บทเรียน จัดอยู่ในงานเขียนชิ้นหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงชีวประวัติของเขา เฮสเสรู้ว่าตนเองต้องการเป็นกวีหรือนักเขียนเมื่ออายุเพียง 13 ปี แม้เขาจะสอบแข่งขันผ่านจนได้เรียนวิชาเทววิทยาที่วิทยาลัยโมลบรอนน์ตามความปรารถนาของพ่อแม่ก็ตาม แต่เพียงครึ่งปีเขาก็เริ่มต่อต้านทุกวิถีทาง แสดงออกทั้งทางกายและจิตใจ จนพ่อแม่เลิกล้มความพยายามเคี่ยวเข็ญให้เขาเรียนในระบบโรงเรียนเมื่อเฮสเสอายุได้ 16 ปี ในขณะที่ ฮันส์ กีเบนราธ ตัวเอกของเรื่อง กลับถูกผลพวงจากความคาดหวังของผู้ที่แวดล้อมเขา นับแต่บิดาไปจนถึงครูผู้สอนและพระประจำหมู่บ้าน ทำลายจิตวิญญาณความเป็นเด็กที่ควรจะมีความสนุกสนานร่าเริงให้ยืนต้นตายไปก่อนวัยอันควร ยัดเยียดความทะเยอทะยานเพื่อก้าวไปข้างหน้าอย่างมุมานะให้เติบโตงอกงามแทนที่ เด็กชายฮันส์ต้องจมอยู่กับอารมณ์เศร้าของตัวเองอย่างไม่มีทางออก ที่สุดอารมณ์ที่เก็บกดไว้โดยที่เขาไม่รู้ว่ามันเป็นอารมณ์รุนแรงในตัวเอง ก็สบช่องออกมาทำลายตัวเองเข้าในวันหนึ่ง อนิจจา...บทเรียนบทนี้ช่างมีค่ายิ่งนัก...ด้วยว่าไม่มีใครก้าวกลับไปสู่โมงยามที่รื่นรมย์ใจที่สุด...กลับไปสู่วันเวลาสดใสของวัยเยาว์ได้อีก สารบัญ คำนำสำนักพิมพ์ สารบัญ จากผู้แปล บันทึกการอ่าน เฮอร์มานน์ เฮสเส (ประวัติ) บทที่ 1 บทที่ 2 บทที่ 3 บทที่ 4 บทที่ 5 บทที่ 6 บทที่ 7